Dù tồn tại trong thời gian ngắn ngủi dưới triều Hồ, nhưng đây là một công trình kiến trúc độc đáo, một biểu tượng kiệt xuất của những công trình thành cổ.
Công trình đá cổ đồ sộ, độc nhất vô nhị ở Đông Nam Á – Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) từ lâu đã ẩn chứa những câu hỏi chưa lời đáp với các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Cách đây hơn 600 năm các bậc tiền nhân đã xây dựng nó như thế nào, vận chuyển ra sao một khối lượng khổng lồ khoảng hơn 25.000 m³ đá, trọng lượng trung bình mỗi khối nặng từ 10 – 20 tấn, trong vòng 3 tháng về xây thành?
Tháng 7 vừa qua, chỉ sau 1 tháng được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, các cán bộ chuyên môn của Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ đã phát hiện công trường khai thác đá cổ, những ẩn số cùng những huyền tích kỳ bí đang dần hé lộ.
Kỳ tích siêu phàm
Nằm ở giữa vùng đất rộng lớn - một cảnh quan có giá trị phong thuỷ, sông núi bao quanh, nơi giao thoa giữa sông Mã và sông Bưởi, Thành nhà Hồ nổi bật uy nghiêm bởi những phiến đá khổng lồ, nhuốm rêu phong cổ kính.
Những tảng đá sừng sững giữa mây trời, là một chứng tích về những giá trị kiến trúc, lịch sử có một không hai, đã tồn tại hơn 6 thế kỷ trước bao biến cố thăng trầm của lịch sử. Từ lâu, di sản này đã trở thành niềm tự hào không chỉ người dân xứ Thanh, mà còn là của chung mỗi người con đất Việt.
Theo sử sách để lại: Năm 1397 trước nguy cơ bị giặc Minh xâm lăng từ phương Bắc, Hồ Quý Ly đã chọn đất An Tôn (Vĩnh Lộc), một nơi địa hình vùng núi, thế đất chật hẹp, hẻo lánh để xây dựng kinh thành, chuẩn bị kháng chiến lâu dài. Kinh đô được xây dựng nằm trên 2 xã Vĩnh Tiến và Vĩnh Long (huyện Vĩnh Lộc). Đây đã từng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của nước Việt.
Dù tồn tại trong thời gian ngắn ngủi (7 năm) dưới triều Hồ, nhưng đây là một công trình kiến trúc độc đáo, một biểu tượng kiệt xuất của những công trình thành cổ. Thành gồm 3 bộ phận: La Thành, Hào Thành và Hoàng Thành, bên ngoài xây đá, bên trong chủ yếu đắp bằng đất. Thành được xây dựng trên bình đồ kiến trúc gần vuông, chiều Bắc-Nam dài 870,5 m, chiều Đông-Tây dài 883,5 m, độ cao trung bình 7-8 m, có nơi cửa Nam cao 10 m.
Bốn cổng theo hướng Nam - Bắc- Đông - Tây, các cổng được xây theo kiến trúc hình mái vòm, những phiến đá trên vòm cửa được đục đẽo hình múi bưởi, xếp khít lên nhau. 2 cánh cửa dày, nặng và chắc được thể hiện qua dấu vết để lại của những lỗ đục vào đá và những chỗ lắp ngưỡng cửa.
Toàn bộ tường thành và 4 cổng chính được xây bằng những phiến đá dài khoảng 1,5m, có tấm dài 6m, trọng lượng trung bình mỗi khối nặng từ 10- 20 tấn, cá biệt tường thành phía Tây có khối đá khổng lồ 26,7 tấn, với tổng khối lượng khoảng 25.000 m³ đá và gần 100.000 m³ đất được đào đắp công phu.
Qua hơn 600 năm, hệ thống tường thành gần như vẫn còn nguyên vẹn, mặc dù những phiến đá nặng hàng chục tấn chỉ xếp chồng lên, không có chất kết dính. Điều làm “đau đầu” các nhà nghiên cứu là công trình vĩ đại đó hoàn thành trong vòng chỉ có 3 tháng vừa thiết kế lẫn thi công.
Mặc dù, triều đại nhà Hồ chỉ tồn tại ngắn ngủi nhưng đã để lại 1 di sản quý báu trong lịch sử dân tộc, thể hiện trình độ xây dựng độc đáo, bàn tay tài hoa, sức lao động sáng tạo tuyệt vời của các nghệ nhân thời bấy giờ.
Những phát hiện mang tính đột phá
Với kết quả của việc khảo sát và phát hiện công trường khai thác đá, bước đầu giải mã được huyền thoại xây thành, mở ra hướng nghiên cứu về khai thác, kỹ thuật khai thác, phương thức vận chuyển trong thời gian tới.
Cùng với Cố đô Huế, Hoàng thành Thăng Long, di sản thành nhà Hồ một lần nữa lại được vinh dự xướng tên trên bản đồ di sản văn hoá thế giới. Thành đá cổ đang từng bước được trùng tu, tôn tạo, giữ gìn, sẽ là điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước.
Sách "Đại Việt sử ký toàn thư" của Ngô Sĩ Liên ghi về sự kiện nhà Hồ cho xây dựng kinh đô Tây Đô như sau: “Mùa xuân, tháng Giêng 1397 Quý Ly sai Thượng thư bộ Lại kiêm Thái Sử lệnh Đỗ Tỉnh về xem xét, đo đạc động An Tôn, phủ Thanh Hoá đắp thành đào hào, lập nhà tông miếu, mở đường phố, dựng đàn Xã Tắc có ý muốn dời kinh đô về đó, 3 tháng thì công việc hoàn tất” (Nxb.KHXH, Hà Nội 1993).
Cụm từ “3 tháng thì công việc hoàn tất” như thách đố hậu thế? Từ trước tới nay có rất nhiều ý kiến, giả thuyết khác nhau về nguồn gốc đá được sử dụng để xây thành. Câu hỏi đặt ra với các nhà khoa học là khối lượng đá khổng lồ ấy được lấy từ đâu? Vận chuyển như thế nào? Bằng con đường giao thông nào?
Qua công tác nghiên cứu, khảo sát vùng đệm cảnh quan của di sản thành nhà Hồ, Trung tâm Bảo tồn Di sản thành nhà Hồ đã phát hiện công trường khai thác đá cổ, ở núi Phù Lưu thuộc hệ thống dãy núi An Tôn, thôn Phù Lưu, xã Vĩnh Yên, cách cổng phía Bắc thành khoảng 2 km.
Các viên đá phát hiện được phân bố trên một phạm vi rất rộng, chạy dọc chân và sườn Đông-Nam của dãy núi Phù Lưu, bắt đầu từ Kênh Nam (kênh tưới tiêu), đến tận đầu làng Phù Lưu, song song với con đường chống bão lụt của làng. Đây là núi đá vôi. Đá ở đây được chia thành những vỉa, theo kiểu đoạn tầng từng lớp, từng lớp rất thuận lợi cho việc bóc tách.
Cho đến thời điểm hiện nay, đã phát hiện được 21 phiến đá lớn, các phiến đá này do những phần lỗi kỹ thuật như vỡ cạnh, góc nên đã bị bỏ lại và không sử dụng. Qua khảo sát ở bề mặt sườn và chân núi, phát hiện được rất nhiều mảnh dăm đá, ken dày đặc lẫn với đất, chìm sâu trong lòng đất.
Điều này chứng tỏ sau khi được bóc tách khỏi núi, nhà Hồ đã cho chế tác đá tại chỗ sau đó mới vận chuyển về xây thành. Một số viên đá được phát hiện có hình dạng, kích thước rất vuông vắn, kỹ thuật tương đồng với các phiến đá tại thành nhà Hồ. Các viên đá này được ghè, đẽo hết sức công phu, được chế tác từ 3-4 mặt phẳng, dấu vết đục đá vẫn còn khá rõ.
Khu vực phát hiện nhiều các phiến đá cổ tại thung lũng có tên gọi dân gian là Thung Chẹt, Đản Hót hay Thung Án Ngựa với 10 phiến đá lớn. Bằng quan sát trực quan, có thể nhận thấy tại thung lũng này, nhà Hồ đã cho khai thác rất nhiều đá tại đây. Các phiến đá đã được lấy đi còn để lại dấu vết bóc tách trên các vách núi, với nhiều khích thước, hình dạng khác nhau, trong đó có nhiều viên được sơ chế, tu chỉnh với hình dạng tương đối vuông vắn.
Tiến sĩ Tống Trung Tín - Viện trưởng Viện Khảo cổ học Việt Nam cho biết: Phát hiện này đặc biệt quan trọng nhằm tôn vinh tính xác thực của kỹ thuật xây dựng đá lớn rất khéo léo và kỳ công. Bên cạnh đó, đã trả lời được câu hỏi “đá xây thành được lấy ở đâu” mà từ nhiều năm nay vẫn chưa có câu trả lời thoả đáng.
Cho đến nay, chưa có căn cứ khoa học hay thực nghiệm để khẳng định: Nhà Hồ sử dụng con đường giao thông nào (đường bộ, đường thủy hay kết hợp cả hai) để vận chuyển đá. Tuy nhiên, căn cứ vào những tư liệu dân gian như truyền thuyết con đường Cống Đá, bi đá, con lăn, Bến đá tại sông Mã nơi tập kết đá... và đặc biệt là vị trí thuận lợi của khu vực núi An Tôn so với sông Mã và núi An Tôn so với thành nhà Hồ, các nhà khoa học tạm thời đưa ra 2 giả thuyết về việc vận chuyển đá về xây thành:
Đá được vận chuyển từ núi An Tôn xuống sông Mã đưa lên bè và chở xuôi dòng xuống khu vực Bến Đá. Từ đây, đá được vận chuyển theo đường Cống Đá để xây thành.
Giả thuyết thứ hai: Rất có thể nhà Hồ đã vận chuyển đá trực tiếp từ núi An Tôn bằng đường thủy.Theo như truyền thuyết thì trước đây khu vực phía Bắc của Hoàng thành là một vùng đầm lầy. Phải chăng ý tưởng nhà Hồ cho đào kênh An Tôn, ngoài mục đích là muốn nối thành tuyến giao thông đường thuỷ quan trọng giữa khu vực Hoàng thành với sông Mã, còn có ý tưởng cho việc phục vụ vận chuyển đá xây thành bằng đường thuỷ?
Giáo sư Lưu Trần Tiêu (Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hoá Quốc gia Việt Nam)
http://thamquan.vn/nhung-tang-da-bi-an-cho-giai-ma-o-thanh-nha-ho-2255.htm
xem thêm một lập luận khác
Núi Rú Thần phải chăng là nơi cung cấp đá xây thành nhà Hồ? (10/09/2011)
Chỉ một tháng sau ngày UNESCO công nhận thành nhà Hồ (Thanh Hóa) là Di sản Văn hóa thế giới (27-6-2011), một số các phương tiện truyền thông đã đồng loạt thông tin phát hiện mỏ đá xây thành nhà Hồ tại núi An Tôn, Vĩnh Yên, Vĩnh Lộc, cách chân thành chừng 2 km về phía Bắc.
Những hình ảnh minh họa cho nhận định Núi Rú Thần
là nơi cung cấp đá xây thành nhà Hồ
xem thêm: http://daidoanket.vn/index.aspx?Menu=1420&Chitiet=38269&Style=1
No comments:
Post a Comment